Parowóz dziejów – normalizacja

Po zamieszaniach 1956 roku sytuacja po obu stronach żelaznej kurtyny ustabilizowała się.

Władysław Gomułka, który w roku 1956 został wybrany przez TIME człowiekiem roku, utracił sporo ze swojej charyzmy, ale nikt nie oczekiwał cudów. Uniknęłiśmy sowieckiej interwencji jaka doświadczyła Węgrów, zlikwidowano siejący postrach Urząd Bezpieczeństwa (UB), niektórzy jego pracownicy zostali ukarani, wypuszczono z więzień wiele niesłusznie skazanych osób, zwolniono z internowania kardynała Wyszyńskiego. 

Pochody 1-majowe nie były obowiązkowe i podczas studiów nie brałem nigdy w nich udziału.
W miejsce ZMP powstał Związek Młodzieży Socjalistycznej (ZMS). ZMS nie walczył z analfabetyzmem ani z kułakami, raczej sugerował, że lojalność wobec partii może zostać nagrodzona. Bardzo niewielu z moich kolegów zapisało się do tej organizacji.

Do sejmu zostało dopuszczone 5-osobowe koło poselskie Znak reprezentujące środowisko katolickie. Przewodniczący koła Jerzy Zawieyski był również członkiem Rady Państwa. W sejmie zasiadł Stefan Kisielewski, nieco później dołączył do niego Tadeusz Mazowiecki. Rząd głosił toleracyjną dewizę – kto nie jest przeciwko nam ten jest z nami. Ludzie mogli odetchnąć i zająć się własnym zyciem. Najpilniejszą sprawą były mieszkania. Zielone światło dostały spółdzielnie mieszkaniowe. Wszystko szło we właściwym kierunku.

Na arenie międzynarodowej triumfy święcił Nikita Chruszczow. Sympatyczna twarz, patrzył prosto w oczy, uśmiech zwiastujący dowcip i chłopski spryt. Chętnie wyjeżdżal za granicę, spotykał się z politykami i z dziennikarzami. Tych ostatnich potrafił zadziwić celną ripostą. Polityków zresztą też. Maj 1960, 2 tygodnie przed konferencją pokojową w Paryżu Chruszczow zarzucił prezydentowi Eisenhowerowi, że samoloty USA odbywają loty szpiegowskie nad terytorium ZSRR. Eisenhower, po skonsultowaniu sprawy z CIA, kategorycznie zaprzeczył. Następnego dnia, w Moskwie, zaproszono dziennikarzy na konferencję prasową, na której pokazano zdjęcia strąconego samolotu szpiegowskiego U2 oraz zaprezentowano Gary Powersa – pilota niefortunnego samolotu – KLIK. Prasa grzmiała – kto właściwie rządzi w USA – prezydent czy kompleks militarno- szpiegowski? Ten temat jest zresztą aktualny do dziś. Chruszczow i delegacja radziecka nie wzięły udziału w paryskiej konferencji.

Jakimś rewanżem Zachodu była sprawa rozmieszczenia radzieckich rakiet na Kubie. Sytuacja stała się bardzo krytyczna, wojna nuklearna wisiała na włosku. Chruszczow nie zawahał się ustąpić. Z jednej strony ludzie mrugali do siebie radośnie – Amerykanie pogonili Rusków, z drugiej strony… rozmawiałem na ten temat z Matką – oni (Amerykanie) nie zawahaliby się nas wszystkich pozabijać, to jednak Chruszczow wykazał troskę o ludzi.
Sensację budził incydent w ONZ – Chruszczow tak się zdenerwował, że zaczął wymachiwać butem – KLIK. Z jednej strony lekceważące uśmiechy – co za prostak, wiadomo – ruski. Z drugiej strony jednak pewne uznanie – autentyczny, emocjonalnie reagujący człowiek.
Tutaj film pokazujący Chruszczowa w akcji – KLIK – 2:08 – koniec, mogiła kolonialnemu niewolnictwu!

Ludzie zaczęli wyjeżdżać za granicę, do Bułgarii, Rumunii, na Węgry. Znajomi, którzy mieli okazję odwiedzić Węgry donosili, że reżim Kadara nie jest taki straszny jak się wydawało, ludzie nie są zastraszeni, stopa życiowa chyba wyższa niż w Polsce.
Wyjeżdżali nie tylko do krajów demoludu. Wszak moja Matka bez problemu dostała paszport i wyjechała do USA. Druga żona stryja Ziemowita (pierwsza zmarła w czasie okupacji) – ciocia Ania – pracowała w Orbisie i prowadziła wycieczki do Francji, Belgii, Holandii. Najstarsza córka Stryja – Jagoda – pracowała w centrali handlu zagranicznego i często wyjeżdżała służbowo na Zachód. Termin żelazna kurtyna nabierał raczej symbolicznego znaczenia.

Wyścig w kosmos to była osobna sprawa. Najpierw sputnik w październiku 1957 roku… 

Niecałe 4 lata później pierwszy człowiek w kosmosie… 

System komunistyczny jawił się jako równorzędna alternatywa dla wolnego rynku. Wolny rynek – wszystko na sprzedaż – wy sprzedacie nam sznurek, na którym was powiesimy – to oczywiście Chruszczow.

Wydarzeniem, które zapamiętałem była wojna domowa w Kongo, nieudana interwencja ONZ, egzekucja Patryka Lumumby – KLIK.
To wydarzyło sie w sierpniu 1961r, podczas wakacji.  Na początku października ZMP zorganizowało masowy protest studentów pod ambasadą belgijską . Nie wziąłem udziału. Po proteście okazało się, że odbył się w niewłaściwym miejscu – pod ambasadą holenderską, której budynek znajdował się niedaleko od belgijskiej.

Mnie bardziej interesowały wydarzenia kulturalne. Teatr Dramatyczny wystawiał świetne sztuki Durrenmatta. Wystawił również Policjantów Sławomira Mrożka – cenzura okazała się być bardzo dobrotliwa. W Filharmonii Narodowej obywał się co roku festiwal muzyki nowoczesnej – Warszawska Jesień.  

W tym państwie dało się żyć.